ロシア文学においてプーシキンやドストエフスキーが巨匠と呼ばれるように、タタールの文学史上の巨匠として挙げられているのが、２０世紀初頭に活躍したG.トゥカイです。若くしてこの世を去った詩人は、タタール文学の最高峰として多くの人に愛され、その作品は今も様々なメディアを通じて広められています。タタールの愛唱歌となっている「Tugan Tel（母語）」と並び、最も有名な作品の一つが、タタールの民話に題材を取った「シュラレ」。タタールの若者と森の妖怪のやり取りを描いた作品は、絵本として広められている他、バレエ作品となったり、近年ではアニメ化されたりして、子供たちにタタール文化を身近に感じさせるためのツールとしても利用されています。今回、本ブログでは「シュラレ」の邦訳を試みました。以下のリンクにあるアニメ版と合わせて、ぜひタタール童話の世界を楽しんでいただければと思います。
アニメ版（その１）
アニメ版（その２）
ШҮРӘЛЕ
シュラレ
Габдулла
Тукай
ガブドゥッラー・トゥカイ
I
Нәкъ Казан артында бардыр бер авыл — «Кырлай» диләр;
Җырлаганда көй өчен, «тавыклары җырлай», диләр.
カザンのちょうど裏手に村があって、名はクルライという、
そこでは何もかもが歌を歌い、「鶏さえきれいに鳴く」とか。
Гәрчә анда тугъмасам да, мин бераз торган идем;
Җирне әз-мәз тырмалап, чәчкән идем, урган идем.
私はクルライ生まれではないが、そこにしばらく住んでいたことがある、
少し土を耕して種をまいたり、収穫をしたりしていた。
Ул авылның, һич онытмыйм, һәрьягы урман иде,
Ул болын, яшел үләннәр хәтфәдән юрган иде.
忘れもしない、その村は四方が森で、
その草原、緑の草は、ビロードでできた布団のようであった。
Зурмы, дисәң, зур түгелдер, бу авыл бик кечкенә;
Халкының эчкән суы бик кечкенә — инеш кенә.
大きな村かと言われれば、大きくはなく、とても小さい村、
村人が水を飲む川は、小さな小さなものだ。
Анда бик салкын вә
бик эссе түгел, урта һава;
Җил дә вактында исеп, яңгыр да вактында ява.
そこは、それほど寒くも暑くもなく、ちょうどよい気候、
風も然るべき時に吹き、雨も然るべき時に降る。
Урманында кып-кызыл кура җиләк тә җир җиләк;
Күз ачып йомганчы, һичшиксез, җыярсың бер чиләк.
森には真っ赤なイチゴやキイチゴ、
瞬きする間に、間違いなく、バケツがいっぱいになる。
Бик хозур! Рәт-рәт тора, гаскәр кеби, чыршы, нарат;
Төпләрендә ятканым бар, хәл җыеп, күккә карап.
とても楽しい！エゾマツやマツの木が、兵隊のように一列に並んでいる、
私はそれらの根元で横になったことがある、一息つき、空を見上げながら。
Юкә, каеннар төбендә кузгалаклар, гөмбәләр
Берлә бергә үсә аллы-гөлле гөлләр, гонҗәләр.
ボダイジュやシラカバの根元にはギシギシやキノコ、
一緒に色とりどりの花やつぼみが育っている。
Ак, кызыл, ал, сап-сары, зәңгәр, яшелдән чәчкәләр;
Һәр тарафка тәмле исләр чәчкәли бу чәчкәләр.
白、赤、ピンク、黄、青、緑色の花々、
この花々は、辺りに甘い香りを振りまいている。
Үпкәлиләр чәчкәләрне төрле төсле күбәләкләр
килеп, киткән булып, тагын да шунда чүгәләп.
色とりどりのチョウが花をつつき、
飛んで来ては飛び去り、また止まったりしていた。
Бервакыт чут-чут итеп сайрый Ходайның кошлары;
Китә җаннарны кисеп, ярып садәи хушлары.
あるときは、主の創造された鳥たちがちゅんちゅんと鳴き、
飛び去って行く、美しい鳴き声で心を満たして。
Монда бульварлар, клуб һәм танцевальня, цирк та шул;
Монда оркестр, театрлар да шул, концерт та шул.
ここは並木道でも、クラブでも、ダンスホールでも、サーカスでもあり、
ここはオーケストラでも、劇場でも、コンサートホールでもある。
Зур бу урман: читләре күренмидер, диңгез кеби,
Биниһая, бихисаптыр, гаскәри Чыңгыз кеби.
この森は大きく、その限界は見えず、海のよう、
木々はとても多く、チンギスハンの軍隊のようだ。
Кылт итеп искә
төшәдер намнары,
дәүләтләре
Карт бабайларның, моны күрсәң,
бөтен сауләтләре.
突然、かつての人びとの名や国々が思い出されよう、
古老たちの勇猛さを見れば。
Ачыла алдында тарихтан театр пәрдәсе:
Аһ! дисең, без ник болай соң? Без дә Хакның бәндәсе.
目の前に歴史の幕が開かれる、
あぁ、なぜ我々はこうなのか？我々も神の子なのだ。
II
Җәй көнен яздым бераз;
язмыйм әле кыш,
көзләрен,
Алсу йөзле, кара кашлы, кара күзле кызларын.
夏のことは少し書いた、冬や秋のことはかくまい、
ピンク色の顔に、黒い眉、黒い瞳の娘たちのことも。
Бу авылның мин җыен, мәйдан, сабаны туйларын
Язмыймын куркып, еракларга китәр дип уйларым...
この村のジエン、マイダン、サバントゥイ[1]のことも書くまい、
話が遠くに行ってしまうかもしれないから。
Тукта, мин юлдин адашканмын икән бит, күр әле,
Әллә ник истән дә чыккан, сүз башым бит «Шүрәле».
待った、道からそれてしまったようだ。ほら見ろ。
なぜか忘れてしまっていたが、題名は「シュラレ」じゃないか。
Аз гына сабрит әле,
әй кариэм! хәзер язам;
Уйласам аулымны, гакълымнан да мин хәзер язам.
少し辛抱しておくれ、読者諸君よ！今書くから、
自分の村のことを考えると、今にも目がくらみそうだ。
III
Билгеле, бу кап-кара урманда һәр ерткыч та бар,
Юк түгел аю, бүре; төлке — җиһан корткыч та бар.
もちろん、この真っ黒な森にはあらゆる獣が住んでいて、
クマ、オオカミもいなくはない、厄介者のキツネもいる。
Һәм дә бар монда куян, әрлән, тиен, йомран, поши,
Очрата аучы булып урманда күп йөргән кеше.
ここにはウサギ、ハムスター、リス、ハタリス、ヘラジカもいて、
猟師として森に何度も通う人にも会う。
Бик куе булганга, монда җен-пәриләр
бар, диләр,
Төрле
албасты, убырлар, шүрәлеләр бар,
диләр,
とても深い森なので、そこには魔物や妖精もいるらしい、
様々な悪霊、化け物、シュラレもいるという。
Һич гаҗәп юк,
булса булыр,— бик калын,
бик күп
бит ул;
Күктә ни булмас дисең,— очсыз-кырыйсыз
күк бит ул!
何も驚くこともない、いるんならいるんだろう、とても深く、とてもたくさんなのだから、
世界に何がないというのだろう、ここは果てしのない世界なのだから。
IV
Шул турыдан аз гына — биш-алты сүз сөйлим әле,
Гадәтемчә аз гына җырлыйм әле, көйлим әле.
これについて少し話すことにしよう、
私がいつもするように、少し歌おう。
Бик матур бер айлы кичтә бу авылның бер Җегет
Киткән урманга утынга, ялгызы бер ат җигеп.
とても美しい月の夕べ、この村の若者が一人、
その森へ薪を切りに行った、馬をつないで。
Тиз барып җиткән Җегет, эшкә тотынган баргач ук,
Кисә башлаган утынны балта берлән «тук» та «тук»!
すぐに到着した若者は、着いてすぐに仕事にとりかかった、
斧で薪を「ぱかん！ぱかん！」と割り始めた。
Җәйге төннең гадәтенчә, төн бераз салкын икән;
Барча кош-корт йоклаган булганга, урман тын икән.
夏の夜によくあるように、少し冷え冷えとしていたそうだ、
鳥や虫はみな寝静まったので、森はしんとしていたそうだ。
Шундый тын, яхшы һавада безнең утынчы исә,
Алны-артны, уңны-сулны белмичә, утын кисә.
この静かできれいな空気の中で、きこりの若者は、
脇目も振らずに、薪を切っていた。
Балтасы кулда, Җегет эштән бераз туктап тора;
Тукта, чү! Ямьсез тавышлы әллә нәрсә кычкыра.
手に斧を持ったまま、若者が仕事をいったん止めていると、
「しっ、とまれ！」といやらしい声の何かが叫んだ。
Сискәнеп, безнең Җегет катып кала аягүрә,
Аңламастан, каршысында әллә нинди «ят» күрә.
身震いし、きこりの若者はその場で固まってしまった、
訳も分からないまま、目の前に何かの「化け物」を見た。
Нәрсә бу? Качкынмы, җенме? Йә өрәкме, нәрсә бу?
Кот очарлык, бик килешсез, әллә нинди нәрсә бу!
何だこれは、脱走犯か精霊か？それとも幽霊か、何だこれは？
恐ろしく、とても醜い何かだ、これは！
Борыны кәп-кәкре — бөгелгәндер тәмам кармак кеби;
Төз түгел куллар, аяклар да — ботак-тармак кеби.
鼻はひん曲がっていて、まさに釣り針のように折れ曲がっている、
手も足もまっすぐではなく、木の枝のようだ。
Ялтырый, ялт-йолт киләдер эчкә баткан күзләре,
Кот очар, күрсәң әгәр, төнлә түгел — көндезләре.
内側にくぼんだ、ぎょろぎょろした眼が光っている、
もし夜ではなく昼に見れば、びっくりするだろう。
Яп-ялангач, нәп-нәзек, ләкин кеше төсле үзе;
Урта бармак буйлыгы бар маңлаенда мөгезе.
素っ裸で細々としていたが、人のような形をしている、
額には中指ほどの長さの角がある。
Кәкре түгелдер моның бармаклары — бик төз төзен,
Тик килешсез — һәрбере дә ярты аршыннан озын.
指は曲がっておらず、ピンとまっすぐ伸びている
V
Бик озак торгач карашып, күзне күзгә нык терәп,
Эндәшә батыр утынчы: «Сиңа миннән ни кирәк?»
長いことじっと目を合わせ、にらみ合っていると、
勇敢なきこりは言った、「俺に何の用だ？」
— Бер дә шикләнмә, Җегет, син; мин карак-угъры түгел,
Юл да кисмимен, шулай да мин бигүк тугьры түгел.
「そう疑うな、若いの。俺は盗人じゃねぇ、
追剥でもねぇが、それほどまっとうでもねぇ。」
Гадәтем: ялгыз кешеләрне кытыклап үтерәм;
Мин әле, күргәч сине, шатланганымнан үкерәм.
俺はいつも、一人でいる人間をくすぐって殺すのさ、
Тик кытыкларга яралгандыр минем бармакларым;
Булгалыйдыр көлдереп адәм үтергән чакларым.
俺の指はくすぐるためだけにできてるんだ、
笑わせて人間を殺しちまうことも多いんだ。
Кил әле, син дә бераз бармакларыңны селкет, и
Яшь Җегет! Килче икәү уйныйк бераз кети-кети.
さぁ来い、お前も少し指を動かしてみろ、
さぁ若いの！こっちにきて、２人でくすぐり合って遊ぼうじゃないか。
— Яхшы, яхшы, сүз дә юктыр, мин карышмый уйныймын,
Тик сине шартыма күнмәссең диеп мин уйлыймын.
「よしよし、もちろん、反対はすまい。遊んでやろう、
ただお前が俺の条件を聞かないんじゃないかと思ってな。
— Нәрсә шартың, сөйлә, и бичара
адәмчеккенәм?
Тик тизүк уйныйкчы, зинһар, нәрсә кушсаң
да
күнәм.
「どんな条件だ、言ってみな、哀れな人間よ、
ただ、すぐ遊ぼうぜ、頼むからよ、何でも聞くからよ。」
— Сөйлием шартымны сиңа, яхшы тыңлап тор: әнә
Шунда бар ич бик озын һәм бик юан бер бүрәнә.
「条件を言おう、よく聞けよ、ほら、
そこに、長くて太い丸太があるだろう。
Мин дә көч-ярдәм бирермен: әйдә, иптәш, кузгалыйк,
Шул агачны бергә-бергә ушбу арбага салыйк.
俺も力を貸してやるから、相棒、行こうじゃないか、
この木を一緒にその馬車に載せようじゃないか。」
Бүрәнәнең бер очында бар эчелгән ярыгы,
Шул җиреннән нык кына син тот, и урман сарыгы!
丸太の端に割れ目があるだろう、
お前はそこをしっかり持ってくれ、森の羊よ。
Бу киңәшкә Шүрәле дә күнде, килмичә кире,
Китте кушкан җиргә, атлап адымын ире-ире;
この言葉にシュラレも反対せず、聞き入れ、
言われた場所へ、大股で向かった。
Куйды илтеп аузын эчкән бүрәнәгә бармагын,—
Кариэм, күрдеңме инде яшь Җегетнең кармагын!
口を開けた丸太に指を入れた、
読者よ、見たか若者の罠を。
Суккалыйдыр балта берлән кыстырылган чөйгә бу,
Хәйләсене әкрен-әкрен китерәдер көйгә бу.
斧で、差し込まれた楔を少しずつ打ち出していった、
企みをゆっくりと実行に移していった。
Шүрәле тыккан кулын — селкенмидер, кузгалмыйдыр;
Белми инсан хәйләсен — һич балтага күз салмыйдыр.
シュラレは手を突っ込み、動きも抜きもしなかった、
人間の狡さを知らず、斧に目もくれなかった。
Суккалый торгач, ахырда чөй чыгып, бушап китеп,
Шүрәленең бармагы калды — кысылды шап итеп.
打ち続けると、ついに楔が打ち出され、空になり
シュラレの指は割れ目に残り、バチンと挟まってしまった。
Сизде эшне Шүрәле дә: кычкыра да бакыра,
Сызлана һәм ярдәменә шүрәлеләр чакыра.
シュラレも企みに気づき、叫びに叫んだ、
痛みを感じ、仲間のシュラレたちに助けを求めた。
Хәзер инде Шүрәле безнең Җегеткә ялына,
Тәүбә итә эшләреннән, изгелеккә салына:
そして、とうとうシュラレはきこりに嘆願した、
自分のやったことを後悔し、慈悲を乞うた。
— Син бераз кызган мине, коткарчы, и адәмгенәм;
Мондин ары үзеңә, угълыңа, нәслеңгә тимәм.
「俺をもう少しおもいやってくれよ、助けてくれ、人間よ、
これからはお前にも、お前の息子や子孫にも手出ししねえから。
Башкалардан да тидермәм, ул минем дустым, диеп,
Аңар урманда йөрергә мин үзем куштым, диеп.
他の奴にも手出しさせねぇさ、あいつは俺の友達だと言って、
あいつが森の中を歩くのは俺が許したと言って。
Бик авырта кулларым, дустым, җибәр, зинһар,
җибәр;
Шүрәлене рәнҗетүдән нәрсә бар сиңа, ни бар?
手がすごく痛てぇ、友よ、放してくれ、お願いだ、放してくれ。
シュラレを痛めつけてお前に何があるんだ、何が？
Тибрәнә дә йолкына, бичара гакълыннан шаша;
Шул арада яшь Җегет өйгә китәргә маташа.
暴れに暴れたが、どうすることもできず、気が狂ってしまった、
このとき、若者は家に帰ろうとしていた。
Ат башыннан тоткан ул, бу Шүрәлене белми дә;
Ул моның фөрьядларын асла колакка элми дә.
彼は馬の頭に手をかけた、シュラレを見なかったかのように、
彼はこの嘆願に全く耳を貸さなかった。
— И Җегет, һич юк икәндер мәрхәмәт хиссең синең;
Әйтче, зинһар, мәрхәмәтсез! Кем син? Исмең кем синең?
「あぁ、若ぇの。お前にはこれっぽっちも憐みの気持ちもねぇんだな、
頼む、言ってくれ、この薄情者！お前はいったい誰だ？名前は何だ？
Иртәгә килгәнче дустлар, тәндә җаным торса гәр,
Шул фәлән атлы кеше кысты диермен сорсалар.
もし明日仲間が来るまで、この体に命があれば、
その、馬に乗った奴がやったと言うぞ、聞かれた時には。」
— Әйтсәм әйтим, син белеп кал: чын атым «Былтыр» минем.
Бу Җегет абзаң булыр бу, бик белеп тор син, энем!
「言うなら言おう。しっかり覚えておけよ。俺の本当の名前は「去年」だ。
この若者はお前の兄だ、よく覚えておくんだぞ、弟よ！」
Шүрәле фөрьяд итәдер; аудан ычкынмак була,
Һәм дә ычкынгач, Җегеткә бер-бер эш кылмак була.
シュラレは助けを求めて叫んだ、罠から抜けたかった、
そして抜けたら、若者に何か仕返ししてやりたかった。
Кычкыра: «Кысты, харап итте явыз «Былтыр» мине,
Аһ, үләм бит, бу бәладән кем килеп йолкыр мине?»
こう叫んだ、「悪い「去年」が俺を挟み、苦しめたんだ、
あぁ、死にそうだ。この不幸から誰が俺を救い出しに来てくれるのか。」
Иртәгесен шүрәлеләр бу фәкыйрьне тиргиләр:
— Син җүләрсең, син котырган, син тилергәнсең,—диләр.
翌日、他のシュラレ達は、この哀れな者を罵った、
「お前はバカだ、騒がしくて狂っている。」といった。
Әйтәләр: «Кычкырма син, тиз яхшылык берлән тыел!
И җүләр! Кысканга былтыр, кычкыралармы быел!»
彼らは言った、「叫ぶな、とっとと落ち着け。
あぁ、バカが！去年挟まれたからって、今年叫ぶ奴がいるか！」
0 件のコメント:
コメントを投稿